YILLARIN ÖYKÜSÜ: BATI ÜLKELERİNİN KRONOLOJİSİ

Zamanın İzinde Kaybolmak

Tolkien’in yarattığı muhteşem Orta Dünya evreninde, her olay binlerce yıllık bir tarih zincirinin halkası gibi birbirine bağlı. Yüzüklerin Efendisi’ni okurken “Bu savaş ne zaman olmuştu?” veya “Gandalf tam olarak ne kadar yaşlı?” gibi sorular aklınıza geldiyse, işte Ek B tam olarak bu soruların cevaplarını veriyor!

Yüzüklerin Efendisi’nin ana metnini okuduktan sonra çoğumuz ekler kısmını atlama eğilimindeyiz. Halbuki “Yılların Öyküsü: Batı Ülkelerinin Kronolojisi” başlıklı Ek B, aslında tüm hikâyenin zamansal omurgasını oluşturuyor. Bu bölüm, yalnızca tarihler ve olaylar listesi değil, Orta Dünya’nın devasa tarihinin ritmini ve akışını anlamamızı sağlayan bir pusula!

Dilerseniz Orta Dünya’nın büyük zaman çizelgesinde hep birlikte bir yolculuğa çıkalım. Işıklı Ağaçlar’ın yaratılışından, Yüzük Savaşı’nın gün be gün kronolojisine ve sonrasına uzanan bu büyüleyici zaman yolculuğuna hazır mısınız?

Çağların Düzeni: Orta Dünya Tarihinin Bölümlenmesi

Orta Dünya tarihi, büyük dönüm noktalarıyla ayrılan çağlara bölünmüş durumda. Tolkien’in kronolojisi bize dört büyük çağdan bahsediyor:

• Birinci Çağ: Silmariller Savaşı ve Morgoth’a karşı mücadelenin dönemi
• İkinci Çağ: Númenor’un yükselişi ve düşüşü, Güç Yüzüklerinin yapılışı dönemi
• Üçüncü Çağ: Yüzük Savaşı’nın gerçekleştiği, Yüzüklerin Efendisi’nin ana hikâyesinin geçtiği dönem
• Dördüncü Çağ: İnsanların dönemi, Elflerin ayrılışı ve yeni bir düzenin başlangıcı

Her çağ, kendine özgü bir karaktere ve ritme sahip. Ek B, özellikle İkinci ve Üçüncü Çağların olaylarına odaklanıyor ve Yüzüklerin Efendisi’nin arka planını oluşturan tarihsel gelişmeleri kronolojik olarak sıralıyor.

Birinci Çağ’ın İhtişamı ve Trajedisi

Ek B, Birinci Çağ’ın olaylarını detaylı olarak anlatmasa da, bu dönemin sonunu ve İkinci Çağ’a geçişi belirtiyor. Bildiğimiz kadarıyla Birinci Çağ, Melkor’un (Morgoth) nihai yenilgisiyle ve Thangorodrim’in yıkılmasıyla sona erdi.

Birinci Çağ, Fëanor’un Silmariller’i yaratması, Noldor Elflerinin Valinor’dan ayrılması, Beleriand’daki büyük savaşlar ve en sonunda Valar’ın doğrudan müdahalesiyle Morgoth’un devrilmesi gibi efsanevi olaylarla doluydu. Bu olayların detayları daha çok Silmarillion‘da anlatılıyor.

Birinci Çağ’ın sonu, Orta Dünya’nın fiziksel coğrafyasında da büyük değişimlere yol açtı. Morgoth’a karşı yapılan son savaşta, Beleriand’ın büyük kısmı denizin altında kaldı ve kıtanın haritası tamamen değişti.

İkinci Çağ: Yüzüklerin Dövüldüğü Dönem

İkinci Çağ, Morgoth’un yenilgisinden sonra başlar ve tam 3441 yıl sürer. Bu dönemin başlangıcında, Eldar (Elfler) topluluğunun bir kısmı Orta Dünya’da kalmayı seçti, özellikle Gil-galad, Círdan ve Celebrimbor gibi önemli isimler. Aynı zamanda Edain (insanlar) için Númenor adası yükseltildi.

İkinci Çağ’ın önemli olayları şunlardır:

• İÇ 1: Mithlond (Gri Limanlar) kuruldu. Lindon’da Gil-galad’ın krallığı başladı.
• İÇ 32: Edain Númenor’a ulaştı ve Elros’un yönetiminde ilk insan krallığı kuruldu.
• İÇ 500-600: Númenor’un altın çağı başladı. Aynı zamanda Sauron Mordor’da yükselişe geçti.
• İÇ 750: Eregion (Elf yurdu) Celebrimbor tarafından kuruldu.
• İÇ 1200: Sauron, “Annatar” (Hediyeler Lordu) kılığında Elfleri kandırmaya başladı.
• İÇ 1500: Güç Yüzükleri yapılmaya başlandı.
• İÇ 1600: Tek Yüzük Orodruin’de (Hüküm Dağı) dövüldü. Elf Yüzükleri gizlendi.
• İÇ 1693-1701: Elfler ve Sauron arasında Eregion Savaşı. Celebrimbor öldürüldü.
• İÇ 3175-3441: Númenor’un düşüşü, Ar-Pharazôn’un Valinor’a saldırması, Númenor’un batması, Elendil ve oğullarının Orta Dünya’ya kaçışı.
• İÇ 3430-3441: Son İttifak Savaşı, Sauron’un yenilgisi, İsildur’un Yüzük’ü alması.

İkinci Çağ, özellikle Güç Yüzüklerinin yaratılması ve bunun sonuçları açısından kritik bir dönemdir. Bu dönemde Sauron, fiziksel gücünden çok stratejik dehasını kullanarak Orta Dünya’nın kaderini şekillendirdi.

Üçüncü Çağ’ın Erken Dönemi: Yüzük’ün Bekleyişi

Üçüncü Çağ, İsildur’un Sauron’u yenmesiyle başlar ve tam 3021 yıl sürer. Bu çağın ilk bin yılı, görece barış içinde geçer, ancak sonrasında karanlık güçler yeniden hareketlenmeye başlar.

Üçüncü Çağ’ın erken döneminde şu olaylar yaşandı:

• ÜÇ 2: İsildur, Gladden Tarlaları’nda pusuya düşürüldü ve öldürüldü. Tek Yüzük Anduin Nehri’nde kayboldu.
• ÜÇ 1000 civarı: İstari (Büyücüler) Orta Dünya’ya geldi – Saruman, Gandalf, Radagast ve iki Mavi Büyücü.
• ÜÇ 1050: Yeşil Orman’da bir gölge belirdi (Dol Guldur) ve orman “Kuytuorman” olarak anılmaya başlandı.
• ÜÇ 1601: Shire kuruldu ve Hobbitlerin yerleşim yeri oldu.
• ÜÇ 1980: Cücelerin kazısı sonucu Moria’da Durin’in Laneti (Balrog) uyanır.
• ÜÇ 1999: Arnor Krallığı’nın son kalıntısı olan Arthedain düştü.
• ÜÇ 2000-2509: Nazgûl tekrar ortaya çıktı. Gondor’da Yöneticiler dönemi başladı.

Bu dönem, Sauron’un fiziksel formunu kaybetmiş olmasına rağmen, karanlık gücünün yavaş yavaş geri döndüğü bir süreç oldu. Tek Yüzük kayıptı, ama onun etkisi hala hissediliyordu.

Üçüncü Çağ’ın Orta Dönemi: Sauron’un Dönüşü

Üçüncü Çağ’ın 2000’li yıllarından itibaren, karanlık güçlerin etkisi daha belirgin hale gelmeye başladı. Sauron, yavaş yavaş gücünü toplarken, Orta Dünya’daki krallıklar çeşitli sınavlardan geçiyordu:

• ÜÇ 2460: Sauron, Dol Guldur’da gücünü yeniden toplamaya başladı.
• ÜÇ 2510: Rohan Krallığı kuruldu. Gondor Yöneticisi Cirion, Calenardhon’u (sonradan Rohan) Eorl’a verdi.
• ÜÇ 2770: Ejderha Smaug, Erebor’u (Yalnız Dağ) ele geçirdi.
• ÜÇ 2850: Gandalf, Dol Guldur’a girdi ve Sauron’un varlığını keşfetti.
• ÜÇ 2941: Bilbo Baggins, Yalnız Dağ’a yapılan yolculuğa katıldı. Smaug öldürüldü. Beş Ordu Savaşı gerçekleşti. Bilbo, Gollum’dan Tek Yüzük’ü aldı.
• ÜÇ 2951: Sauron, açıkça Mordor’a döndü. Barad-dûr’un yeniden inşası başladı.
• ÜÇ 3001: Bilbo’nun 111. doğum günü partisi. Yüzük’ü Frodo’ya bıraktı.

Bu dönem, özellikle Hobbit kitabında anlatılan olayları ve Yüzüklerin Efendisi’nin hemen öncesindeki gelişmeleri kapsar. Sauron’un geri dönüşü ve Ak Divan’ın (Beyaz Konsey) buna karşı aldığı önlemler, bu dönemin belirleyici olaylarıdır.

Yüzük Savaşı: Gün Be Gün Kronoloji

Ek B’nin en detaylı kısmı, Yüzük Savaşı’nın kronolojisidir. Bu bölüm, Yüzüklerin Efendisi’ndeki olayların tam olarak ne zaman gerçekleştiğini gün be gün takip etmemizi sağlar. İşte bu olağanüstü dönemin kritik anları:

ÜÇ 3018:

• Nisan 12: Gandalf, Hobbiton’a geldi.
• Eylül 23: Frodo, Shire’dan ayrılmaya hazırlandı.
• Eylül 29: Frodo ve arkadaşları Yaşlı Orman’a girdiler.
• Ekim 6: Frodo, Weathertop’ta yaralandı.
• Ekim 20: Frodo, Ayrıkvadi’ye ulaştı.
• Aralık 25: Yüzük Kardeşliği, Ayrıkvadi’den ayrıldı.

ÜÇ 3019:

• Ocak 15: Kardeşlik, Moria’ya girdi. Gandalf, Balrog ile düştü.
• Şubat 16: Frodo, Amon Hen’e ulaştı. Kardeşlik dağıldı.
• Şubat 29: Frodo ve Sam, Emyn Muil’de Gollum’la karşılaştı.
• Mart 5: Théoden iyileşti. Helm’s Deep Savaşı başladı.
• Mart 8: Frodo, Cirith Ungol’a yaklaştı. Minas Tirith kuşatıldı.
• Mart 15: Cadı Kral, Pelennor Alanları’nda öldürüldü.
• Mart 25: Yüzük, Orodruin’de yok edildi. Sauron düştü.
• Mayıs 1: Aragorn’un taç giyme töreni.
• Ekim 30: Hobbitler Shire’a döndü.
• Kasım 3: Shire’ın Temizlenmesi Savaşı.

Bu ayrıntılı kronoloji, Yüzüklerin Efendisi’nin üç cildinde eşzamanlı olarak gerçekleşen olayları anlamamıza yardımcı olur. Örneğin, Frodo ve Sam Mordor’a yaklaşırken, aynı zamanda Rohan ve Gondor’da neler olduğunu tam olarak görebiliriz.

Dördüncü Çağ: Yeni Bir Başlangıç

Üçüncü Çağ, Tek Yüzük’ün yok edilmesi ve Yüzük Taşıyıcıları’nın (Frodo, Bilbo, Gandalf, Elrond, Galadriel) Valinor’a gitmesiyle sona erdi. Dördüncü Çağ, insanların dönemi olarak başladı.

Ek B, Dördüncü Çağ’ın ilk birkaç yılını şöyle özetler:

• DÇ 1-15: Aragorn, Gondor ve Arnor’u yeniden birleştirdi ve Elendil’in Yüksek Krallığı’nı kurdu.
• DÇ 6: Aragorn, Eomer ile Rohan’ı ziyaret etti.
• DÇ 13-15: Celeborn ve Thranduil, Kuytuorman’ın kuzey kısmını yeniden adlandırdılar (Eryn Lasgalen).
• DÇ 61: Sam’in eşi Rose öldü. Sam, Gri Limanlar’dan ayrıldı.
• DÇ 120: Aragorn öldü, oğlu Eldarion tahta çıktı. Arwen öldü.
• DÇ 172: (Tahmin) Master Kitabı’nın Towerhill’de bir kopyası tamamlandı.

Dördüncü Çağ’ın başlangıcı, Orta Dünya’daki büyülü varlıkların (Elfler, Büyücüler) ayrılışı ve insanların dünyasının başlangıcını işaret eder. Bu anlamda, Yüzüklerin Efendisi aslında mitolojik bir dönemin sonunu ve tarihi dönemin başlangıcını anlatır.

Zamanın Örgüsü: Kronolojinin Önemi

Ek B’de sunulan bu ayrıntılı kronoloji, Yüzüklerin Efendisi’nin sadece bir macera hikâyesi değil, tam teşekküllü bir tarihi dünya kurgusu olduğunu gösterir. Tolkien, bir filolog ve tarihçi olarak, yarattığı dünyaya gerçekçilik katmak için bu tür detaylara büyük önem vermiştir.

Bu kronolojinin önemi şu noktalarda kendini gösterir:

• Bağlamsal Derinlik: Karakterlerin davranışlarını ve motivasyonlarını tarihsel bağlamda anlamamızı sağlar.
• Olayların Eşzamanlılığı: Kitapta farklı bölümlerde anlatılan olayların aslında aynı zamanda gerçekleştiğini gösterir.
• Döngüsel Zaman Anlayışı: Orta Dünya’da tarihin tekrar eden döngülerle ilerlediğini (Morgoth-Sauron, Gondolin-Minas Tirith gibi) gösterir.
• Miras ve Soy: Karakterlerin taşıdıkları tarihi mirasın ve soyağaçlarının önemini vurgular.

Tolkien’in kronolojisi, sadece olayları sıralamakla kalmaz, aynı zamanda Orta Dünya’nın “yaşayan” bir yer olduğu hissini verir. Her karar, her savaş ve her kahramanlık, binlerce yıllık bir tarih zincirinin bir parçasıdır.